Handelingsverlegenheid is het onvermogen om adequaat te handelen. Stel je komt net uit het
toilet en staat ineens oog in oog met een gorilla. Niet zomaar een gorilla, maar een hele
chagrijnige. Je kan nergens heen. Wat doe je dan? Daar moest ik aan denken toen ik de term
handelingsverlegenheid voor het eerst hoorde. Het was op werk, want de term wordt veelvuldig
gebruikt in het onderwijs.
Aangezien mijn stukjes breed circuleren, weet heel Nederland inmiddels dat ik werk op een kleine
particuliere school. Hier heb ik een klaslokaal van bovenbouwleerlingen onder mijn hoede. Ik zorg
dat ze hun huiswerk maken, dat ze op tijd naar de les gaan en dat hun planning in orde is.
Daarnaast zorg ik dat ze zich aan de regels houden.
Dat is even wennen voor iemand als ik. Mijn oude docenten, waarvan de helft zich uit pure stress
naar een vervroegd pensioen heeft gerookt (sorry!), kunnen dat beamen. Voor raad kan ik gelukkig
altijd terecht bij mijn collega’s. Eentje vertelde mij: ‘Je kan maar beter streng beginnen, dan kan je
altijd nog terugschakelen. Andersom werkt niet’. Roger that!
Mijn eerste beproeving was een leerling die weigerde zijn pet af te zetten. ‘Ja dahaaag’,
antwoordde hij luidkeels. ‘Waarom zou ik godsnaam die pet afzetten?’. Dit mondde uit in een
discussie over het belang van vrije expressie die ik onmogelijk kon winnen. Tot ik gebiedend zei: ‘Die pet gaat nu af’. ‘Waarom?’, kreeg ik nog een keer te horen. ‘Omdat ik het zeg!’, zei ik tot mijn eigen ongeloof.
Het floepte er zomaar uit.
Die kwestie heeft nog lang door gesudderd, maar uiteindelijk ging de pet af. Het werd mijn
boodschap naar de rest: met Abel moet je niet sollen. Helaas maakt één zwaluw nog geen zomer.
Van de week stond ik tijdens de pauze te surveilleren bij de voordeur. Dankzij een akkefietje met
de buren – iets met een fiets, een oud vrouwtje en haar hondje – mag geen van onze leerlingen het
schoolterrein verlaten. Een leerling was het hier duidelijk niet mee eens.
Ik zag haar al van verre opstomen, versnelde draf en vastberaden. Tevergeefs probeerde ik haar
de weg te versperren, maar ze liep straal langs me. Het was alsof ik ik niet bestond. Op het laatst
kon ik haar nog net inhalen. Pal voor haar neus draaide ik de deur op slot. Op dat moment keek
ze mij aan, nijdig als een spin, en met pure minachting in haar ogen zei ze: dit is waarom iedereen
jou Adolf noemt.
Handelingsverlegen. Het enige wat ik mij kon bedenken was: geef mij die gorilla maar